भारत आणि कंबोडिया यांच्यात सिनबॅक्स सरावाला  प्रारंभ

• भारतीय लष्कर आणि कंबोडियाचे लष्कर  यांच्यात सीनबॅक्स या पहिल्या संयुक्त टेबल टॉप सरावाला 1 डिसें. रोजी पुण्यात फॉरेन ट्रेनिंग नोड येथे प्रारंभ झाला.
• हा सराव 1 ते 8 डिसेंबर 2024 दरम्यान चालेल.
• कंबोडियन लष्कराच्या तुकडीमध्ये 20 जवान असतील आणि भारतीय लष्कराच्या तुकडीत इन्फंट्री ब्रिगेडच्या 20 जवानांचा समावेश असेल.
• सीनबॅक्स सराव हा संयुक्त राष्ट्र चार्टरच्या अध्याय VII अंतर्गत दहशतवादविरोधी संयुक्त कारवाईच्या युद्धाभ्यासाच्या उद्देशाने आयोजित एक नियोजनात्मक सराव आहे.
• या सरावामध्ये दहशतवादविरोधी वातावरण निर्मितीसाठी कारवाईच्या नियोजनाबरोबरच गुप्तचर तत्परता, निगराणी आणि टेहळणीसाठी संयुक्त प्रशिक्षण कृतिदलाच्या स्थापनेशी संबंधित चर्चेवर भर दिला जाईल.
• याठिकाणी विविध आपत्कालीन परिस्थितींमध्ये युद्धविषयक सराव केला  जाईल आणि पारंपरिक कारवायांच्या उपप्रकारांमध्ये बल गुणकांच्या (फोर्स मल्टीप्लायर)ची संख्या वाढवण्यावर देखील चर्चा केली जाईल.
• या सरावात माहिती संचालन , सायबर युद्ध, हायब्रीड युद्ध, लॉजिस्टिक्स  आणि अपघात व्यवस्थापन, एचएडीआर मोहीम  इत्यादींवर चर्चा केली जाईल.
• हा सराव तीन टप्प्यात होणार आहे. पहिला टप्पा संयुक्त राष्ट्रांच्या शांतता मोहिमेदरम्यान दहशतवाद विरोधी कारवायांसाठी सहभागींची तयारी आणि अभिमुखता यावर लक्ष केंद्रित करेल.
• टप्पा-II मध्ये टेबल टॉप सराव आयोजित केला जाईल आणि टप्पा-III मध्ये योजनांना अंतिम रूप देणे आणि सारांश तयार करणे समाविष्ट असेल.
• यामुळे संकल्पना-आधारित प्रशिक्षणाच्या व्यावहारिक पैलूंबाबत माहिती मिळेल  आणि सहभागींना परिस्थिती-आधारित चर्चा आणि रणनीतिक अभ्यासाद्वारे कार्यपद्धती समजून घेण्यास सक्षम करण्याचा या सरावाचा हेतू आहे.
• या सरावात ‘आत्मनिर्भरता’ आणि संरक्षण उत्पादनातील स्वदेशी क्षमतांना प्रोत्साहन देणारी भारतीय बनावटीची  शस्त्रे आणि उपकरणे देखील प्रदर्शित केली जातील.
• पहिल्या सिनबॅक्स सरावात दोन्ही देशांच्या सैनिकांमध्ये  विश्वास, सौहार्द वाढवणे आणि अपेक्षित स्तरावरील आंतरकार्यक्षमता साध्य करण्यावर भर दिला जाईल.
• शांतता राखण्याच्या मोहिमा हाती घेताना दोन्ही सैन्याच्या संयुक्त कार्यक्षमतेतही यामुळे वाढ होणार आहे.

‘एनईपी‘च्या अंमलबजावणीमध्ये महाराष्ट्र दुसरा

• केंद्र सरकारच्या महत्त्वाकांक्षी ‘नवीन राष्ट्रीय शिक्षण धोरणा’च्या (एनईपी – नॅशनल एज्युकेशन पॉलिसी) अंमलबजावणीचा आढावा घेण्याची प्रक्रिया सध्या सुरू असून, मुंबईतील सिडनहॅम कॉलेजमध्ये याबाबत दोन दिवसीय कार्यशाळा पार पडली.
• राज्यातील सर्व विद्यापीठांच्या कुलगुरूंसह उच्च व तंत्रशिक्षण विभागाचे प्रधान सचिव, राज्यपाल तथा कुलपतींचे प्रधान सचिव आणि – दिल्लीतील काही अधिकारी  उपस्थित होते.
• एनईपी अंमलबजावणीत विविध 14 मुद्द्यांमध्ये महाराष्ट्र दुसऱ्या क्रमांकावर असून, काही क्षेत्रांमध्ये सुधारणेस वाव असल्याचेही स्पष्ट झाले.
• राज्य सरकारच्या उच्च व तंत्र शिक्षण विभागाने डॉक्टर होमी भाभा राज्य विद्यापीठाच्या सिडनेहॅम कॉलेजमध्ये 25 आणि 26 नोव्हेंबर रोजी कार्यशाळा घेतली.
• राष्ट्रीय शिक्षण धोरण यशस्वी होण्यासाठी 14 मुद्दे महत्त्वाचे आहेत .
• या 14 मुद्द्यांमध्ये राज्यातील विविध विद्यापीठांची आणि राज्याची कामगिरी कशी आहे याचा आढावा या कार्यशाळेत घेण्यात आला.
• एनईपी च्या अंमलबजावणीमध्ये तमिळनाडू पहिल्या स्थानी आहे.

भारताचे नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण

• 29 जुलै 2020 रोजी केंद्रीय मंत्रिमंडळाने मंजूर केलेले भारताचे राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 (NEP 2020), देशाच्या नवीन शिक्षण व्यवस्थेची दृष्टी सादर करते.
• हे धोरण 1986 पासूनच्या शिक्षणावरील पूर्वीच्या राष्ट्रीय धोरणाची जागा घेते आणि ग्रामीण आणि शहरी दोन्ही भारतातील प्राथमिक ते उच्च आणि व्यावसायिक प्रशिक्षणापर्यंतच्या शिक्षणासाठी सर्वसमावेशक फ्रेमवर्क म्हणून काम करते.
• 2030 पर्यंत भारताच्या शिक्षण व्यवस्थेत परिवर्तन घडवून आणण्याचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.

महत्वाचे मुद्दे

• युनिव्हर्सलएज्युकेशन : प्रीस्कूल ते हायस्कूलपर्यंतच्या सर्व मुलांना शिक्षणाची संधी मिळावी हे नवीन धोरणाचे उद्दिष्ट आहे. 2030 पर्यंत प्रत्येक मूल शाळेत यावे हे उद्दिष्ट आहे.
• शाळासोडलेल्यांना परत आणणे : सध्या शाळेत नसलेल्या 2 कोटी मुलांना परत आणण्याची धोरणाची योजना आहे.
• नवीनशाळेची रचना : शाळा शिकवण्याची पद्धत बदलेल. 12 वर्षे शालेय शिक्षण असेल आणि लहान मुलांसाठी 3 वर्षे प्रीस्कूल किंवा अंगणवाडी असेल.
• मूलभूतशिक्षण कौशल्ये : मुलांनी प्राथमिक वाचन, लेखन आणि गणित कौशल्ये लवकर शिकावीत याची खात्री करण्यावर धोरणाचा भर आहे. हे विविध प्रकारचे शिक्षण जसे की शैक्षणिक, क्रियाकलाप आणि नोकरी-संबंधित कौशल्ये यांचे मिश्रण करू इच्छित आहे. इयत्ता 6 पासून प्रारंभ करून, विद्यार्थी वास्तविक जगाच्या अनुभवासह नोकरी कौशल्ये शिकू शकतात.
• स्थानिकभाषा शिकवणे : किमान इयत्ता 5 पर्यंत, विद्यार्थी त्यांच्या स्वतःच्या भाषेत किंवा स्थानिक भाषेत शिकतील. हे त्यांना चांगले समजण्यास मदत करते.
• मुल्यांकनकरण्याचा नवीन मार्ग : फक्त परीक्षा देण्याऐवजी, विद्यार्थ्यांची सर्व क्षेत्रात कशी सुधारणा होत आहे हे पाहण्यासाठी त्यांचा मागोवा घेतला जाईल. हे ते किती चांगले शिकत आहेत हे समजण्यास मदत करते.
• उच्चशिक्षणातील वाढ : अधिकाधिक विद्यार्थ्यांनी महाविद्यालयात जावे अशी धोरणाची इच्छा आहे. 2035 पर्यंत महाविद्यालयात 50% पात्र विद्यार्थी असणे हे उद्दिष्ट आहे. म्हणजे महाविद्यालयांमध्ये 5 कोटी नवीन जागा जोडणे.
• तंत्रज्ञानाचावापर : धोरण सर्वांसाठी न्याय्य बनवून शिक्षणात तंत्रज्ञानाचा अधिक वापर करू इच्छित आहे. शिक्षणात तंत्रज्ञानाचा वापर कसा करता येईल यावर चर्चा करण्यासाठी एक गट तयार केला जाईल.
• समानसंधी : प्रत्येकाला शिक्षणात समान संधी मिळेल याची खात्री करण्यावर धोरणाचा भर आहे. हे आव्हानांना तोंड देणाऱ्या प्रदेश आणि गटांसाठी विशेष कार्यक्रमांना देखील समर्थन देते.
• विविधभाषा शिकणे : धोरण अनेक भाषा शिकण्याच्या कल्पनेला प्रोत्साहन देते. तसेच, पाली, पर्शियन आणि प्राकृत या भाषा शिकण्यास मदत करण्यासाठी संस्था स्थापन केल्या जातील.
• संशोधनफोकस : शिक्षणात संशोधनासाठी मदत करण्यासाठी एक नवीन संस्था तयार केली जाईल. यामुळे नवीन कल्पना आणि शिक्षण अधिक चांगले बनवण्याच्या मार्गांना प्रोत्साहन मिळेल.

जागतिक एडस् दिन

• जागतिक एडस् दिवस हा 1988 पासून दरवर्षी 1 डिसेंबर रोजी पाळण्यात येतो.
• सर्वांनी एकत्र येऊन HIV (मानवी रोगप्रतिकारक्षमता कमी करणारा विषाणू) / AIDS (रोगप्रतिकारक्षमता कमी झाल्यामुळे होणारा आजार) याविषयी जागरुकता वाढविणे आणि साथरोगाविरुद्ध लढण्यासाठीची एकता दाखवून देणे, यासाठीचे जागतिक व्यासपीठ म्हणून या दिवसाकडे पाहिले जाते.
• एडस् संदर्भातली सध्याची आव्हाने अधोरेखित करण्यासह या आजारावरील प्रतिबंधात्मक उपाय, उपचार आणि देखभाल यांचा आढावा घेण्यासाठीची संधी यामुळे सरकार, सामाजिक संस्था आणि विविध समुदाय यांना उपलब्ध होते.
• आंतरराष्ट्रीय स्तरावर पाळल्या जाणाऱ्या आरोग्यविषयक दिवसांमधील हा एक महत्त्वाचा दिवस मानला जातो.
• यादिवशी केवळ जनजागृतीच केली जात नाही तर एडस् मुळे मृत्यू झालेल्या व्यक्तींचे स्मरण केले जाते आणि या आजारावरील आरोग्यसेवा मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध होण्यासारखे यशदेखील साजरे केले जाते.
• एचआयव्ही विषाणू संसर्ग ही गंभीर सार्वजनिक आरोग्य समस्या असल्याचे समजून घेण्यात सहाय्य करतानाच एडस् विरोधी लढा व वैश्विक आरोग्य संपन्नता आणि आरोग्यविषयक हक्क यांचे महत्त्व अधोरेखित करण्याचे काम जागतिक एडस् दिवस करतो.
• एड्स हा मानवी इम्युनोडेफिशियन्सी व्हायरस (एचआयव्ही) मुळे होणारा जीवघेणी रोग आहे. एचआयव्ही विषाणू रुग्णाच्या रोगप्रतिकारक शक्तीवर हल्ला करतो
• 2024 ची थीम : ‘अधिकाराचामार्ग घ्या‘(टेक द राइट्स पाथ)