16 वी ब्रिक्स परिषद – 2024
- 22 ते23 ऑक्टोबरला रशियातील कझान शहरात ब्रिक्स शिखर परिषद संपन्न झाली.
- ब्रिक्सराष्ट्रांची ही एकूण 16 वी परिषद होती.
- (ब्रिक्स(BRICS) हे ब्राझील, रशिया, भारत, चीन आणि दक्षिण आफ्रिका या देशांच्या नावांचं संक्षिप्त रुप आहे.)
परिषदेतील ठळक मुद्दे
- पंतप्रधाननरेंद्र मोदी यांनी रशिया-युक्रेन संघर्ष शांततेने सोडवला गेला पाहिजे यावर भर दिला आणि हे साध्य करण्यासाठी भारत शक्य ते सर्व सहकार्य करण्यास तयार आहे.
- पर्यायीजागतिक पेमेंट सिस्टम, डीडॉलरायझेशन आणि वर्धित सहकार्य या विषयांवर मुख्य चर्चांसह , ” जागतिक विकास आणि सुरक्षिततेसाठी बहुपक्षीयता मजबूत करणे” या थीमभोवती हा कार्यक्रम केंद्रस्थानी आहे .
- यूएसडॉलरवरील अवलंबित्व कमी करण्यासाठी ब्रिक्स काझान घोषणापत्र स्वीकारणे, संयुक्त राष्ट्रांच्या सुधारणांचे समर्थन करणे आणि सीमापार आर्थिक उपायांची तपासणी करणे या शिखर परिषदेचे साक्षीदार होते.
- BRICS पे: सदस्य राष्ट्रांमधील आर्थिक व्यवहार सुलभ करण्यासाठी एक नवीन पेमेंट प्रणाली सुरू करण्यात आली आहे, जी आंतरराष्ट्रीय सेटलमेंटसाठी SWIFT ला पर्याय प्रदान करते.
- कझानघोषणा : UN मध्ये सुधारणांचा अवलंब, द्वि-राज्य समाधान अंतर्गत पॅलेस्टाईनच्या पूर्ण UN सदस्यत्वासाठी समर्थन आणि व्यापारासाठी राष्ट्रीय चलने वापरण्यावर चर्चा.
- चीन-रशिया: राष्ट्राध्यक्ष शी आणि पुतिन यांनी बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्ह आणि युरेशियन इकॉनॉमिक युनियन एकत्रीकरणाला पुढे आणत त्यांच्या धोरणात्मक भागीदारीची पुष्टी केली.
- भारत-चीन: पंतप्रधान मोदी आणि राष्ट्राध्यक्ष शी यांनी दोन प्राचीन संस्कृतींमधील संबंध मजबूत करण्याच्या उद्देशाने चार वर्षांच्या लष्करी अडथळ्याचे निराकरण केले.
- भारत-इराण: चाबहार बंदर, अफगाणिस्तान, मध्य आशिया आणि इस्रायल-पॅलेस्टाईन संघर्ष यावर चर्चा झाली.
- रशिया-दक्षिणआफ्रिका : राष्ट्राध्यक्ष रामाफोसा यांनी वर्णद्वेषाच्या काळात रशियाच्या समर्थनाची कबुली दिली आणि त्यांचे संबंध अधिक दृढ केले.
- यावर्षाच्या सुरुवातीला संघटनेत पाच नवीन देशांना सामील करण्यात आले; ज्यात इजिप्त, इथिओपिया, इराण, सौदी अरेबिया आणि संयुक्त अरब अमिराती (UAE) चा समावेश होता.
- इराण, सौदीअरेबिया आणि संयुक्त अरब अमिराती हे देश या संघटनेचे सदस्य झाल्यामुळे ब्रिक्स देश जागतिक कच्च्या तेलाचे 44 टक्के उत्पादन करतात.
- खुली, पारदर्शक, सर्वसमावेशक, भेदभावरहितआणि नियमांवर आधारित बहुपक्षीय व्यापार प्रणाली स्थापन करणे हे ब्रिक्सचे उद्दिष्ट आहे.
भारताची भूमिका आणि आव्हाने
- भारतालाअधिक वैविध्यपूर्ण BRICS मधून फायदा होत असताना, त्याला आव्हानांचा सामना करावा लागतो, ज्यात चीनसोबतचे संबंध व्यवस्थापित करणे, व्यापारातील असंतुलन मार्गी लावणे आणि समूहामध्ये संतुलित दृष्टिकोन सुनिश्चित करणे समाविष्ट आहे.
- भारतयूएन आणि इतर बहुपक्षीय संस्थांमध्ये जागतिक प्रशासन सुधारणांसाठी वकिली करतो आणि चेतावणी देतो की सुधारणांशिवाय या संस्था कालबाह्य होऊ शकतात.
ब्रिक्स म्हणजे काय?
- ब्रिक्सहा ब्राझील, रशिया, भारत, चीन आणि दक्षिण आफ्रिका हे देश एकत्र येऊन ‘ब्रिक’ नावाचे एक संघटन तयार करण्यात आले.
- 2001मध्येगोल्डमन सॅक्सचे विश्लेषक जिम ओ’नील यांनी ब्राझील, रशिया, भारत आणि चीन या उदयोन्मुख अर्थव्यवस्थांचे वर्णन करण्यासाठी ब्रिक हा शब्द वापरला.
- याशब्दाचा स्वीकार करून पहिली ब्रिक शिखर परिषद 16 जून 2009रोजी रशियातील येकातेरिनबर्ग येथे झाली.
- सर्वातवेगाने वाढणाऱ्या विकसनशील देशांना एकत्र आणण्यासाठी, त्यांच्या समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी आणि पाश्चात्य शक्तींचे वर्चस्व असलेल्या आंतरराष्ट्रीय संस्थांचा सामना करण्यासाठी या गटाची स्थापना करण्यात आली होती.
- 2010 मध्येया संघटनेत दक्षिण आफ्रिका सामील झाल्यानंतर संघटनेला ब्रिक्स असे नाव देण्यात आले.
- 2025 मधील17 वी ब्रिक्स राष्ट्रांची परिषद ब्राझील या देशात पार पडणार आहे.