जगभरात दरवर्षी 8 मार्च रोजी आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा केला जातो. 2024 या वर्षी 49 वा महिला दिन साजरा होत आहे.
2024 या वर्षाची आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाची थीम
• युनायटेड नेशन्सने वर्ष 2024 ची थीम ‘महिलांमध्ये गुंतवणूक करा: प्रगतीचा वेग वाढवा’ अशी केली आहे ज्यात आर्थिक अशक्तीकरणावर लक्ष केंद्रित केले आहे, तर या वर्षासाठी मोहिमेची थीम ‘इन्स्पायर इनक्लूजन’ आहे.
• ही मोहीम समाजाच्या सर्व क्षेत्रांमधील विविधता आणि सक्षमीकरणाचे महत्त्व अधोरेखित करते.
• या मोहिमेद्वारे, समाजाच्या विविध क्षेत्रांमध्ये विविधता आणि सक्षमीकरणाचे महत्त्व ओळखण्यावर आणि लैंगिक समानता वाढविण्यासाठी समावेशाची महत्त्वपूर्ण भूमिका अधोरेखित करण्यावर जोर देण्यात आला आहे.
इतिहास
• आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाची उत्पत्ती 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीस झाली आहे, जी उत्तर अमेरिका आणि युरोपमधील कामगार चळवळींमधून उद्भवली आहे.
• युनायटेड स्टेट्समध्ये 28 फेब्रुवारी 1909 रोजी पहिला राष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्यात आला, जो न्यूयॉर्कमध्ये 1908 च्या गारमेंट कामगारांच्या संपाच्या स्मरणार्थ अमेरिकेच्या सोशलिस्ट पार्टीने आयोजित केला होता, जिथे महिलांनी कामाच्या परिस्थितीविरुद्ध निषेध केला.
• नंतर 1910 मध्ये, क्लारा झेटकिन यांनी कोपनहेगन येथील आंतरराष्ट्रीय महिला परिषदेत आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाचा प्रस्ताव मांडला.
• या कल्पनेला सर्वानुमते मान्यता देण्यात आली, ज्यामुळे 1911 मध्ये अनेक युरोपीय देशांमध्ये प्रथम पाळण्यात आला, ज्यामध्ये दहा लाखांहून अधिक सहभागींनी महिलांच्या हक्कांसाठी समर्थन केले.
• गेल्या काही वर्षांत, आंतरराष्ट्रीय महिला दिन हा ओळखीचा आणि उत्सवाचा जागतिक दिवस बनला आहे.
• युनायटेड नेशन्सने 1975 मध्ये हा दिवस साजरा करण्यास सुरुवात केली आणि दोन वर्षांनंतर, 1977 मध्ये, यूएन जनरल असेंब्लीने सदस्य राष्ट्रांना 8 मार्च हा महिला हक्क आणि जागतिक शांतता दिवस म्हणून घोषित करण्यासाठी आमंत्रित केले.
भारतात पहिल्यांदा मुंबईमध्ये साजरा केला गेला महिला दिन
• भारतात मुंबई येथे पहिला महिला दिवस 8 मार्च 1943 रोजी साजरा करण्यात आला. 8 मार्च 1971 ला पुण्यात एक मोठा मोर्चा काढण्यात आला होता. पुढे 1975 हे वर्ष युनोनं ‘जागतिक महिला वर्ष’ म्हणून जाहीर केल.
• त्यानंतर स्त्रियांच्या समस्या ठळकपणे समाजासमोर येत गेल्या. स्त्रियांच्या संघटनांना बळकटी आली. बदलत्या सामाजिक, आर्थिक, राजकीय, सांस्कृतिक परिस्थितीनुसार काही प्रश्नांचं स्वरूप बदलत गेले, तशा स्त्री संघटनांच्या मागण्याही बदलत गेल्या.
आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाचे महत्त्व
• आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाचे महत्त्व लिंग समानता, पुनरुत्पादक अधिकार आणि महिलांवरील हिंसा आणि अत्याचार यासारख्या समस्यांकडे लक्ष वेधण्याच्या क्षमतेमध्ये आहे.
• हे महिलांच्या हक्कांसाठी आणि सक्षमीकरणासाठी सामूहिक कृती आणि सहकार्यासाठी एक व्यासपीठ प्रदान करते. एकंदरीत, हा दिवस एक स्मरण करून देतो की लैंगिक समानता अद्याप साध्य होण्यापासून दूर आहे, जागतिक आर्थिक मंचाने असा अंदाज वर्तवला आहे की लैंगिक समानता प्राप्त होण्यासाठी शतकाहून अधिक काळ लागेल.
• आंतरराष्ट्रीय महिला दिन हा केवळ महिलांच्या कर्तृत्वाचा उत्सव साजरा करण्याचा दिवस नाही; हे लैंगिक समानतेसाठी कृतीचे आवाहन देखील आहे, याद्वारे जगभरातील महिला आणि मुलींसाठीचे अडथळे दूर करण्यासाठी प्रतिबिंब, समर्थन आणि कृती करण्यास प्रोत्साहित करते.