आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिवस दरवर्षी 21 फेब्रुवारी रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस जगभरातील भाषिक आणि सांस्कृतिक विविधतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि मातृभाषा जतन करण्याच्या महत्त्वाबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी समर्पित आहे. 1999 मध्ये UNESCO द्वारे मान्यताप्राप्त, हा दिवस भाषिक आणि सांस्कृतिक विविधतेला प्रोत्साहन देतो आणि वारसा जतन करण्यासाठी आणि समुदायांमध्ये समज वाढवण्यासाठी मातृभाषेच्या महत्त्वाचा सन्मान करतो. जगात 7,000 पेक्षा जास्त भाषा बोलल्या जातात.

ऐतिहासिक संदर्भ
● आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिनाची मुळे 21 फेब्रुवारी 1952 रोजी बांगलादेश (तत्कालीन पूर्व पाकिस्तान) मध्ये झालेल्या दुःखद घटनांमध्ये दडलेली आहेत. या दिवशी, विद्यार्थी आणि कार्यकर्त्यांनी बंगाली भाषिक लोकसंख्येच्या भाषिक आणि सांस्कृतिक विविधतेकडे दुर्लक्ष करणाऱ्या पाकिस्तान सरकारने उर्दूला एकमेव अधिकृत भाषा म्हणून लादल्याच्या विरोधात निषेध केला.
● शांततापूर्ण निदर्शनास हिंसक वळण लागले, ज्यामुळे अनेक आंदोलकांचा मृत्यू झाला ज्यांनी त्यांची मातृभाषा, बांगला हिचे धैर्याने रक्षण केले.
● हा दिवस भाषा चळवळ शहीद दिन किंवा बांगलादेशमध्ये शहीद दिबा म्हणून ओळखला जातो, भाषिक हक्कांसाठी केलेल्या बलिदानाचे हे प्रतीक आहे.
● या भाषा चळवळीने प्रेरित होऊन, UNESCO ने भाषिक विविधतेचा सन्मान करण्यासाठी आणि जगभरात बहुभाषिकतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी 1999 मध्ये 21 फेब्रुवारी हा आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिन म्हणून घोषित केला.
● या घोषणेचा उद्देश सांस्कृतिक वारसा जतन करण्यासाठी आणि सर्वसमावेशक शिक्षणाला चालना देण्यासाठी मातृभाषेच्या महत्त्वाबद्दल जागरूकता वाढवणे आहे.

आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिन 2024 ची थीम
● 2024 च्या आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिनाच्या उत्सवाची थीम “बहुभाषिक शिक्षण हे आंतरजनीय शिक्षणाचा आधारस्तंभ”(“Multilingual education is a pillar of intergenerational learning”) आहे.
● आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिन हा दरवर्षी 21 फेब्रुवारी रोजी साजरा केला जाणारा जागतिक उपक्रम आहे.
● भाषिक आणि सांस्कृतिक विविधतेला प्रोत्साहन देणे आणि जगभरातील मातृभाषांचे जतन आणि संरक्षण करण्याच्या महत्त्वाबद्दल जागरूकता वाढवणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे.
● 1999 मध्ये UNESCO (युनायटेड नेशन्स एज्युकेशनल, सायंटिफिक अँड कल्चरल ऑर्गनायझेशन) च्या घोषणेनंतर 21 फेब्रुवारी 2000 रोजी आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिवस प्रथम साजरा करण्यात आला.
● ही तारीख 1952 मध्ये बांगलादेशात बंगाली भाषा चळवळीची आठवण करून देते, जिथे विद्यार्थ्यांनी मान्यता मिळावी म्हणून निषेध केला होता. त्यांची मातृभाषा, बंगाली, तत्कालीन पूर्व पाकिस्तानातील (आता बांगलादेश) अधिकृत भाषांपैकी एक आहे.
● आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिन हा भाषिक विविधतेचे महत्त्व आणि सांस्कृतिक ओळख, सामाजिक एकात्मता आणि सर्वांगीण मानवी विकासामध्ये मातृभाषांच्या भूमिकेची आठवण करून देतो.
● सांस्कृतिक समृद्धता आणि भाषिक अधिकारांचा आदर सुनिश्चित करण्यासाठी हे सर्व भाषांचे, विशेषत: अल्पसंख्याक आणि स्थानिक भाषांचे संरक्षण आणि संवर्धन करण्यास प्रोत्साहित करते.